Gerçeği kaydetmek ve etik gazetecilik

Bir gazeteci olarak, bir eksper ile yaptığınız telefon görüşmesinin ses kaydını haber programı sırasında yayınlamak, yasal, etik ve profesyonel faktörler de dahil olmak üzere birkaç ögeye bağlı olsa gerek.

Çoğu durumda, telefon görüşmesini kaydetmeden evvel uzman şahidinden (veya rastgele bir kişiden) açık onay almanız gerekmektedir. Görüşme gazetecilik gayesiyle olsa bile, kaydın yayınlanması ekseriyetle kaydedilen kişinin evvelden kayda onay vermesini gerektirir…

Örneğin Amerikada; kayda onayla ilgili yasalar, bulunduğunuz yere nazaran değişiklik gösterir. Birtakım eyaletlerde yahut ülkelerde iki taraflı onay gerekmektedir (yani her iki tarafın da kaydın yapılmasına onay vermesi gerekir), başkalarında ise sadece tek taraflı onay kafidir Bu durumda, kaydeden kişi olarak, öbür tarafı bilgilendirmeden kaydetmek mümkündür, fakat siz konuşmanın bir kesimi olmalısınız.

***

Normal şartlarda etik konulara bakarsak, görüşmenin kaydedildiğini bilhassa yayın için kullanmayı planlıyorsanız bildirmelisiniz. Şeffaflık, gazetecilik dürüstlüğü muhafazada çok değerlidir.

Kayıt yasal olsa bile, içeriğin ilgili, gerçek ve bağlamından saptırılmadan, uzman şahidin karşılıklarını yahut durumu yanlış bir halde yansıtmadan sunulması çok değerlidir. Halk TV bu noktada profesyonel davranmıştır.

Bilirkişi davanın niteliği gereği bir zımnilik mutabakatına sahipse bunu söylemesi gerekir.

***

ANCAK şayet uzman şahidin yanıtları, kamuoyu açısından değerli bir davayla ilgili bedelli bağlam, tahlil yahut bilgi sağlıyorsa, kaydın yayınlanması haklı görülebilir. Elbette tüm yasal ve etik standartlara uyulması gerekir.

Yani eksperin taraflılık, politik motivasyon suçlamalarıyla karşı karşıya olduğu yahut belli bir politik görüş yahut partiye taraf olma eğiliminde olduğu savları ile tüm bu etik unsurlar farklı bir perspektif alır.

Özellikle de bu argümanlar, politik figürlerin yer aldığı davalarla ilgiliyse…

İşte ses kaydını yayınlayıp yayınlamamanız gerektiğini etkileyebilecek konular da burada başlar.

Kamusal ilgi, bilgi ve haber pahası devreye girer. Şayet uzman şahidin tarafsızlığı yahut mümkün taraflılık durumu, değerli bir kamusal alanla ilgili bir hususuysa — bilhassa devam eden politik yahut tüzel davalarla alakalı ise — bu kaydın yayınlanması haklı görülebilir.

***

Bilirkişinin politik motivasyonla suçlanması yahut taraflı olduğu argümanlarının haberleştirilmesi, şeffaflık ve hesap verebilirlik açısından kritiktir. Bilhassa de bu kişinin verdiği tanıklığın, politik figürlerin davalarının sonuçlarını etkileyebileceği durumlarda…

Eğer mevcut dava, kıymetli kamu figürleri (örneğin belediye liderleri gibi) ile ilgiliyse ve davanın sonucu konusunda yüksek bir politik yahut kamusal ilgi varsa, bu durum, uzmanın tanıklığının ve potansiyel taraflılığının değerini artırabilir.

Kayıtların yayınlanması, uzman görüşlerinin istikrarlı mi yoksa politik temelli mi olduğunu aydınlatmak açısından gazetecilik sorumluluğunuzun bir modülü olarak görülebilir.

***

Kaydı yayınlamaya karar veren Halk TV, uzmanın görüşlerini bağlam içinde ve istikrarlı bir formda sundu.

Eğer taraflılık suçlamalarını haberleştiriyorsanız, uzman şahidin bu savlara cevap vermesini sağlamak gazeteciliğin kıymetli kurallarından biridir.

Bilirkişi geçmiş davalarında hangi parti belediyelerinin aleyhine rapor yazdığını söz etmiş, Halk TV de 2010 yılında MHP ve Ak Parti belediyeleri aleyhine de beyanda bulunduğunu söz ettiği kısımları da yayınlamıştır.

Politik taraflılık suçlamalarını ve uzmandan, politik figürlerden yahut öbür ilgili taraflardan gelen karşı argümanları içermeyi söz eder.

Zira politik taraflılık yahut motivasyon suçlamalarını yayınlarken, iftira ve iftira riski konusunda dikkatli olmak, kelam konusu şahsa kelam hakkı vermek gerekir.

Söz hakkı verilerek, uzmana adil davranılırken, birebir vakitte izleyicilere daha geniş bağlam hakkında bilgi verilmiştir.

Uzman şahidinin politik olarak taraflı olduğu savları, onun prestijine ziyan verebilir ve bu suçlamalar tam olarak kanıtlanmadığı takdirde tüzel sonuçlar doğurabilir. Bu durum, bilhassa uzman şahidin belirli bir politik parti yahut kümeyle ilgili davalarda uzun bir tanıklık geçmişine sahipse daha da kıymetli hale gelir.

Yani kendisi ile konuşmak eksperin tanıklığını, kâfi ispat olmadan politik olarak motive edilmiş yahut taraflı olarak sunmaktan kaçınmanın da en düzgün yoludur.

İşte Kürşad Oğuz bu refleksle konuşmayı kaydetmiş, kanalın genel yayın yönetmeni Suat Toktaş da bu açıdan yayınlamaya müsaade vermiş görünüyor.

Görüşmeyi yapan Barış Pehlivan, Program müdürü Kürşad Oğuz ve sunucu Seda Selek isimli denetim koşulu ile hür.

Beni Halk TV ailesine katan Suat Toktaş tutuklandı.

Oysa uzman taraflılık suçlamalarına karşılık veriyorsa, bu karşılığı rapora dahil etmek en yararlı iş.

Bu olayda da, eksper, sorulara karşılık vermiş ve güvenilirliğini savunan ve suçlamaları reddeden eden bir açıklama yapmış, kelam konusu davalarda savcıyla bir irtibatı olmadığını söylemiştir.

Bu karşılık, ilgili haber programı segmentinin istikrarlı ve etik açıdan hakikat olmasını sağlamada değerli bir anahtar olmuşken, cezalandırılmasına bir mana bulmak son derece sıkıntı.