Ekonomistler açıkladı: Merkez’i gece yarısı harekete geçiren rezervlermiş!

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), finansal istikrarı güçlendirmek ve Türk lirasına geçişi hızlandırmak hedefiyle yeni makroihtiyati adımlar attı. Açıklanan düzenlemeler; mecburî karşılık oranları, faiz uygulamaları ve ihracat gelirlerinin dönüşümüne yönelik kapsamlı değişiklikler içeriyor.

Merkez Bankası’nın TL’ye geçişi teşvik eden ve doları sınırlayan bu adımını yorumlayan ekonomistlerin bir kısmı, 19 Mart operasyonunun akabinde süratle eriyen dolar rezervlerini toparlamak istendiğini bildirirken, kimi ekonomistler de “başa döndük” değerlendirmesinde bulundu.

Adımı olumlu bulan ekonomistler, MB’nin rezervlerdeki erimeyi bu adımlar frenleyebileceğini söyledi.

TCMB, Sıkıntılı karşılık oranlarından faiz uygulamalarına, ihracat döviz gelirlerinin dönüşümüne kadar birçok karar açıklanırken, yabancı para mevduatlar için zarurî karşılık oranları artırıldı.

Ekonomim’den Şeyda Uyanık‘ın derlediğine nazaran ekonomistler MB’nin kararına yorumları şöyle oldu:

Merkez Bankası eski Lider Yardımcılarından İbrahim Turhan

“Bağlam ne demektir?

Sosyal bilimlerde olguların kendilerini oluşturan, çevreleyen ve biçimlendiren kurallarla ve öbür olgularla birlikte oluşturduğu bütünlük içindeki yerinin değerini bilirsiniz. Bağlamın olguya farklı manalar ve fonksiyonlar kazandırabildiğini de bilirsiniz.

Ama “finansçı/piyasacı” bakış açısıyla yüzeysel bir kıymetlendirme yapanlar “başa döndük, hatta daha makûs oldu, bu tedbirleri evvelce de almışlardı, vb…” sözler kullanabilir.

Merkez Bankası bütün para siyaseti araçlarını serbestçe ve gereği üzere kullanabiliyorsa, iktisat siyaseti akılcı biçimde ve bütünsel bir yaklaşımla uygulanıyorsa makro ihtiyati tedbirler faydalı ve hatta birtakım durumlarda gerekli olur.

2008 Global Krizinin yarattığı aksilikleri yönetirken Merkez Bankası bunun en âlâ örneklerinden birini sergiledi. Hem başarılı oldu hem dünyadan övgü aldı. Neredeyse birebir tedbirler bir mühlet sonra öbür bir bağlamda büyük bir meseleye yol açtı ve Bankaya prestij kaybettirdi.”

“AZ GİTTİK UZ GİTTİK, BAŞLADIĞIMIZ YERE GERİ GELMİŞİZ

Prof. Dr. Burak Arzova, düzenlemeler için şu yorumu yaptı:

“Az gittik uz gittik, dere zirve düz gittik, bir de baktık ki başladığımız yere geri gelmişiz”

“ISRAR DESEM DEĞİL, İNAT DESEM AZ KALIR”

Prof. Dr. Emre Alkin:

“Israr desem değil, inat desem az kalır. Tanımı mümkün değil”

“BURADAN BİR MUCİZE BEKLEMEMEK GEREKİR”

“Faiz artışı sonrası bu biçim ek tedbirler gelmesi an sıkıntısı olduğu için şaşırtan değil” diyerek karara şaşırmadığını aktaran Tufan Cömert, düzenlemeleri şu formda yorumladı:

“Zorunlu karşılık artışları brüt, ihracatçı döviz satışları net rezervlere girer. TCMB ihracat kanalından rezervlere ne kadar katkı olduğunu açıklamıyor. Bir sonraki adım, gerekirse, yerli bankalarla yine swaplara başlamak olacak. Açıklanan tedbirler rezervlere dair korkuları kısmen yatıştırır, TL’yi dayanaklar. Genel olarak Türk varlıkları için olumlu derim. Lakin rezervlerde kalıcı bir toparlanma görmemiz, en âlâ senaryoda dahi vakit alacak. O yüzden buradan bir mucize beklememek gerekir. Ana senaryom faize birkaç ay hiç dokunulmaması, bu esnada TL’deki denetimli kıymet kaybı suratının bir ölçü artırılması – Gerçek pahalanma siyasetine devam kuralı ile.”

“DEZENFLASYON PROGRAMI ÇÖP OLDU”

Prof. Dr. Yakup Küçükkale, şu değerlendirmede bulundu:

“Şubat 2024’te sn. Akçay: ‘İçinde bulunduğumuz setting’i size hatırlatayım. Fonlama maliyeti mevduat faizi linki kopmuş. Siyaset faizi enflasyon linki kopmuş. Faiz enflasyon linki kopmuş. Faiz kur linki kopmuş. Biz daha 7 aydır bu kopan link’leri kurmaya çalışıyoruz.’ demişti… Linklerdeki kopuşu da Nurettin Nebati periyodunda uygulamaya konulan makroihtiyati önlemlere bağlamıştı… En taze makroihtiyati önlemler aşağıda. Nebati devrindekinden çok da farklı sayılmaz. Bankalara yeniden “Liralaşma hedefi” var, “ihracatçı firmaların çıkarlarının TCMB’ye getirilmesi zorunluluğu” var vs… Kopan linkleri onaramadıkları üzere, ağustos ayına kadar onarılma bahtı da yok… “Dezenflasyon programı çöp oldu” diyoruz ya hani. Laf olsun diye demiyoruz…”

“ERİYEN REZERVLERİ BİRİKTİRMEK İÇİN…”

Prof. Dr. Ümit Özlale ise düzenlemelerin kaynağına ait, isim vermeden 19 Mart’a işaret etti. İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun gözeltına alınarak tutuklandığı 19 Mart’tan sonra iktisatta göstergeler sinyal verirken, dolar rezervlerinde arka arta rekor erimeler gerçekleşmişti. Üstelik ortadan geçen 6 haftaya karşın erime durdurulabilmiş değil.

Özlale’nin değerlendirmesi şu formda oldu:

“Ekonomiyle ortası olmayanlar için TCMB kararlarını özetlemeye çalıştım.

Amaç: Yapılan hukuksuzluklar sonucu eriyen rezervleri biriktirmek ve TL’yi cazip hale getirmek

Maliyet: Bilhassa ihracatçılar ve dövizle çalışan şirketler için yeni yükler ve maliyetler geliyor. Yani yapılan hukuksuzluğun bedelinin bir kısmı da bu kesite ödetiliyor.

Hangi adımlar atılıyor?

1. Döviz Mevduatlara Yeni Yük: Bankalar, dövizle açılan hesaplar için daha fazla para kenarda tutmak zorunda kalacak. Bu, döviz mevduatları bankalar için daha maliyetli hale getiriyor.

2. Döviz Repo Süreçleri Kısıtlanıyor: Yurt içindeki şirketlerin yaptığı döviz bazlı repo süreçleri (kısa vadeli borçlanma araçları) için bankalara daha yüksek mecburî karşılık kuralı getirildi. Gaye TL’yi cazip hale getirmek.

3. Şirketlere TL Mevduat Baskısı: Bankaların, şirketlerden topladığı TL mevduatın toplam mevduat içindeki oranı %60’tan düşükse, her ay bu oranı artırmaları beklenecek. TL’yi artırmayan banka ceza riskiyle karşı karşıya.

4. TL Zarurî Karşılıklara Daha Fazla Teşvik: Bankalar TL hesaplar için Merkez Bankası’na yatırdıkları zarurî karşılıklardan biraz daha fazla getiri alacak. Bu da bankaları TL’ye yönlendirecek.

5. İhracatçıya Döviz Satma Mecburiliği Devam: İhracat yapan firmalar, döviz gelirlerinin en az %35’ini Merkez Bankası’na satmak zorunda. Bu uygulama 31 Temmuz 2025’e kadar sürecek.

6. Döviz Bozdurana Ekstra Dayanak: İhracatçı firmaların dövizlerini TL’ye çevirmesi durumunda verilen teşvik oranı artırıldı. 31 Temmuz 2025’e kadar TL’ye çevrilen döviz için %3 dayanak verilecek.”

MODİFİYE GİBİ

Son not: Kavcıoğlu periyodu ile benzerlikler fazla. Fark Ne?

Kavcıoğlu periyodunda bu kararlar döviz kurunu baskılamak için daha çok “yangın söndürme” biçimindeydi.

Şimşek & Karahan benzeri adımları ‘makroihtiyati çerçeve” vurgusuyla sistematik ve periyodik olarak atacağını söylüyor. Modifiye üzere düşünün…”

X’te iktisada dair değerlendirmeleri dikkat çeken E507 de zarurî karşılıkların brüt rezervlere tesirini şu formda açıkladı:

“Dün gece alınan makro ihtiyati kararlardan, döviz cinsi (YP) zarurî karşılık artışının tesiri:

Mevcut YP ZK fiyatı: $78,46 milyar

Bunu sağlayan ZK oranı: %21

%2 artışın yaratacağı ek ZK meblağı:

78,46 x (2/21) ≈ $7,47 milyar (brüt rezerv artar, net poz. değişmez)

Bu yeterli bir fiyat. Alınan öbür karar “TL ZK’ya ödenen nemanın 0,01 artırılması”. Kredi maliyetine tesiri 1 bp bile değil, 0,1 bp! Zati kredileri yavaşlatmaya çalışıyorduk. Sistemdeki TL mevduat bu kararla değişmeyecek. ZK’lar mevduat toplamayı değil, kredi vermeyi kolaylaştırır.”