Akademisyenler Meclis Araştırma Komisyonu’nda ‘dijital şiddet’ sunumu

AK Parti İstanbul Milletvekili Hulki Cevizoğlu başkanlığında toplanan TBMM Bayana Karşı Şiddet ve Ayrımcılığın Önlenmesine Yönelik Meclis Araştırma Komitesi’nde, Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Emine Özmete ile Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Güneş Okuyucu Ergün birer sunum yaptı.

“ERKEN YAŞTA EVLENDİRME KIRILGANLIĞA SEBEP OLUYOR”

Kadın yönelik şiddetin birçok formda tezahür edebileceğine dikkat çeken Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Emine Özmete, dijitalleşmeyle birlikte dijital şiddet ya da siber zorbalığın da bayana yönelik şiddet çeşidi olarak kapsam alanına alındığını belirtti. Özmete’nin sunumundan öne çıkanlar şöyle:

“Kadına yönelik şiddetin birinci tariflerinde, tiplerinde; ‘fiziksel şiddet’, ‘cinsel şiddet’, ‘ekonomik şiddet’ ve ‘psikolojik şiddet’ tanımlanmıştır lakin son yıllarda baktığımızda, bilhassa ‘tek taraflı, ısrarlı takip’in de şiddet çeşidi olarak tanımlandığı ve şiddet sınıflandırmasına dâhil edildiğini görmekteyiz. Yeniden, dijitalleşmeyle birlikte ‘dijital şiddet’ ya da ‘siber zorbalık’ olarak tanımlanan çeşidin de son yıllarda hem akademik çalışmalarda hem de hukuk sisteminde yer aldığını ve bu tanımlamanın da şiddet tipi olarak, bayana yönelik şiddet çeşidi olarak kapsam alanında bulunduğunu tabir etmek istiyoruz. Aslında baktığımızda, tariflerden da başlıklardan da şiddet yalnızca bir şiddet olarak bizim için, bayan için sonuçları olağan bir durum değil. Örneğin, fizikî şiddetin sonucu; bayan için ya hayat hakkının sonlandırılması yani vefat ya da engellilikle karşımıza çıkıyor. Yeniden, cinsel şiddette; enfeksiyonlar, istenmeyen gebelikler, uyku sorunları, travma sonrası gerilim bozukluğu üzere sonuçlarla karşılaşıyoruz. Başka yandan, dijital şiddet, siber zorbalık üzere konular da iftira, farklı bir kimliğe bürünme, ifşa etme, dışlama, siber tehdit ve kızdırma üzere olguların karşımıza çıktığını ve bunun da tekrar toplumdan dışlanma, yabancılaşma, travma sonrası gerilim bozukluğu üzere, depresyon üzere sonuçlarının bayan için olduğunu ve bayanın içinde yaşadığı aile ve toplum içinde olduğunu tabir etmeliyiz.

Tek taraflı ısrarlı takibi güvensizlik, endişe, kaygı, tasayla bayan için sonuçları olan bir olgu, şiddet tipi olarak tanımlayabiliriz. Bilhassa doğuştaki erkek çocuk tercihi ailede ve toplumda; tekrar kız çocuklarının eğitim ve sıhhat üzere hizmetlerden, kaynaklardan ikinci derecede yararlandırılması; erken yaşta evlendirme, düşük statülü ve düşük fiyatlı işlerde çalışma, iş hayatında ayrımcılık üzere konuların sonucu bayanda kırılganlığa sebep oluyor. Hiçbir insan kırılgan olarak doğmaz lakin ömür olayları çerçevesinde artık planlama, kaynaklara erişme ve başa çıkma kapasitelerinin azalması bireylerde kırılganlığa sebep olur.”

ÜNİVERSİTE VE BAKANLIKTAN BAYANA YÖNELİK ŞİDDETE AİT ORTAK PROJE

Ankara Üniversitesi’nin İçişleri Bakanlığı İç Güvenlik Stratejileri Dairesi Başkanlığıyla birlikte yürüttüğü projeye ait bilgiler veren Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Güneş Okuyucu Ergün de “verileri açıklamamız mümkün değil” diyerek, şunları söyledi:

“İçişleri Bakanlığı’yla yaptığımız bu proje iki ayaktan oluşuyor. Bu projenin birincisinde biz literatür taraması yaptık, aslında faillerin kriminolojik analizini amaçlamıştık ve mahkumlarla görüşüp hem bir nicel tahlil yani anket formları hem bir nitel tahlil yani teğe bir derinlemesine görüşme yapmayı hedeflemiştik. Bununla birlikte, pandeminin patlak vermesi üzerine cezaevleri kapandı ve biz cezaevlerine giremeyince bir literatür çalışmasına dönüştü. Bayana yönelik şiddet bakımından hem dünya literatürünü taradık, sentezledik hem Türk literatürünü taradık, sentezledik ve ortak bir bakış açısı olarak kısımlar hâlinde bulgularımızı yazdık. Böylece, birebir sorunu farklı açılardan kıymetlendirme imkânına kavuştuk.

İkinci ayağıysa çok da heyecan verici bir çalışmaydı. 832 mahkumla anket çalışması yapıldı, “nicel görüşme” denilen anket formları dağıtıldı onlara ve evvelden hazırlanmış çeşitli matbu sorulara karşılık vermeleri istendi. Daha sonra temsil ediciliği yüksek olan 44 hükümlü seçildi bayana yönelik şiddet failleri ve bu 44 şahısla de derinlemesine görüşmeler yapıldı. Bayana yönelik şiddetin pek çok tipi var, bunlardan biri fizikî şiddet. Bununla birlikte cinsel şiddet, ekonomik şiddet, ruhsal şiddet üzere alt çeşitlere ayrılarak da incelenebilir. Bunlar çoğunlukla birbirinin içine geçmiş durumdadır, o denli cetvelle ayrılır üzere çabucak birbirinden ayrılması mümkün değildir ama biz yaptığımız bu proje çalışmasında sadece fizikî şiddet ve onu da sırf öldürme ve yaralama hatalarıyla hudutlu tutmayı uygun bulduk. Cinsel şiddet de elbette fizikî şiddetin bir tipi olmakla birlikte başlı başına bambaşka bir çalışmayı ve bakış açısını da gerektirebilir ve bambaşka bir projenin konusu olabilir diye cinsel kabahatleri farklı tuttuk. Bu nedenle, görüştüğümüz ve anketleri cevaplayan mahkumlar temel prestijiyle bayana yönelik yaralama ve öldürme fiilini işlemiş hükümlülerdi fakat üzülerek şöyle söylemeliyim: Projenin birinci ayağı yani literatür taraması tahlili ve sentezinden oluşan kısmı bir kitap hâline geldi ve hizmete mahsus tutulmadı, ulaşılabiliyor. Ne var ki ikinci kısmı yani mahkumlarla görüşme kısmı aslında çok dikkat alımlı sonuçlara ulaşmış olmamıza karşın hizmete mahsus sayıldı ve orada ulaştığımız sonuçları, orada elde ettiğimiz dataları açıklamamız mümkün değil.”