Son Dakika | Erdoğan’dan İmralı süreci açıklaması: Al-ver yok

Erdoğan’a sorulan sorular ve cevapları şöyle:

SORU: Sayın Cumhurbaşkanım, az önce de belirttiniz, İtalya’yla Türkiye ortasındaki ticaret hacmini 30 milyar dolardan 40 milyar dolara çıkarma öngörüsü var. Bir de İtalya Başbakanı Giorgia Meloni’nin Batılı ülkelere yönelik “Afrika’yı sömürüyorlar” formunda tenkitleri mevcut. Sizin önderliğinizde Türkiye’nin Afrika’da çok tesirli bir durumu bulunuyor. İtalya ile Afrika’da iş birliği yapılabilir mi? Bilhassa savunma alanında neler yapılabilir? Ayrıyeten Türkiye ile İtalya ortasındaki ticaret hacmiyle ilgili görüşlerinizi alabilir miyiz?
İtalya’nın bilhassa Afrika’ya yönelik müşterek adım atma konusunda bize teklifi bulunuyor. Bizce iş birliği yapılmaması için hiçbir sebep yok. Rahatlıkla İtalya’yla bu türlü bir adımı atabiliriz. Bu teklife sıcak baktığımızı ben de görüşmemizde Sayın Meloni’ye ifade ettim. Hakikaten şu anda Afrika’dan beklentiler var. Afrika konusunda bizim yaklaşımımız muhakkaktır. Afrika’yla ticaret, yatırım, insani yardım ve diplomasi üzere pek çok alanda tarihi adımlar attık. Biz Afrika ülkeleri ile göz hizasında ve “kazan-kazan” temelli bir alaka kurduk ve bunu da genişletiyoruz. Bu yaklaşımımızı paylaşan Batılı ülkelerle de Afrika kıtasında iş birliği tabanımızı genişletmekten memnuniyet duyarız. Bu doğrultuda ikili ve üçlü iş birliklerine, iştiraklere her vakit sıcak bakıyoruz. İtalya ile karşılıklı ticaret hacmimizi 30 milyar dolardan 40 milyar dolara çıkarabilecek güç, her iki tarafta da var. İtalya ile bağlarımız geçmişten bu yana çok olumlu bir seyir izliyor. Tarihi bağlarımız, aynı denizi paylaşmamız, esaslı iş birliğimiz, ortak çıkarlarımız ve misal düşündüğümüz mevzuların çokluğu, bağlantıları geliştirmekte elimizi güçlendiriyor. Bu nedenle ayakları yere basan, sağlam maksatlar koyuyor ve onlara ulaşmak için uğraş gösteriyoruz. Ticaret başta olmak üzere birçok alanda Türkiye ve İtalya ortasındaki dayanışmanın artırılması temel amacımızdır.

SORU: Sayın Cumhurbaşkanım Türkiye’yle İtalya ortasındaki güzel bağlar, bu bağlantıların savunma sanayiine yansımasını siz biraz evvel konuşmanızda bahsettiniz. Ama Baykar’ın her adımında mesela Yunanistan gidiyor, “Aman Türkiye’yle bu iş birliğini yapmayın” diyor. Artık Yunanistan İtalya’dan iki tane firkateyn alacak. Siz görüşmenizde bu mevzuyu gündeme getirdiniz mi? Bizim İtalya’yla daha farklı alanlarda, denizcilikte, havacılıkta yahut füze teknolojisinde, savunma sanayiinde iş birliğini geliştirmek konusunda bir perspektifimiz var mı efendim?
İtalya ile Türkiye ortasında güçlü bir iş birliği ve ortak projeler geliştirme potansiyeli var. İtalya ile iş birliği alanlarımızdan biri de savunma sanayiidir. Bu hususta gerek bizim firmalarımızın oradaki yatırımları gerek İtalyan şirketlerin coğrafik ve kültürel yakınlığın da tesiriyle Türkiye’ye ilgisinin artması iki ülkenin de çıkarınadır. Yalnızca savunma sanayii değil, havacılık, uzay üzere yüksek teknoloji odaklı sektörlerde de iş birliği fırsatlarını kıymetlendiriyoruz. Savunma sanayii son vakitlerde Avrupa ülkelerinin odaklandığı bir alan. Biz yıllardır bu mevzuda çok kıymetli adımlar attık ve belli bir uzaklık de aldık. İlerleyişimizi sürdürüyoruz. Geliştirdiğimiz silah sistemleri, hava, kara ve deniz mühimmat ve araç-gereç dünya tarafından büyük bir ilgiyle takip ediliyor. İtalya’da savunma endüstrinde deneyime sahip bir ülke. Karşılıklı olarak teknoloji transferi Türkiye’nin yerli savunma endüstrini güçlendireceği üzere İtalya’ya da yeni bir bakış ve güç sağlayacaktır. Bu alanda İtalya üzere değerli bir ülke ile yapacağımız dayanışma, ülkelerimizin alacağı arayı artırır. Bizim bu mevzudaki görüşümüz, yüzde 100 yerli ve ulusal savunma sanayii amacımıza ulaşmak. Yunanistan ile de iş birliğini, âlâ komşuluk, dostluk ve müttefiklik temelinde bağlantıları geliştirmenin uğraşı içerisindeyiz.

SORU: Sayın Cumhurbaşkanım Terörsüz Türkiye konusunda kıymetli süreçten geçiliyor. Önümüzdeki günlerde terör örgütü PKK’nın kendini feshedeceği ve silahları bırakacağı tarafında açıklama yapması bekleniyor. Bu tarafta haberler var. Siz nasıl değerlendiriyorsunuz? Artık Türkiye PKK terörü konusunda sona geldi mi?
Bu hususta istihbarat teşkilatımız çalışmalarını devam ettiriyor. Bildiğiniz üzere Sırrı Süreyya Lider DEM heyetinin içerisindeydi. Allah şifalar versin. Bu işi, biliyorsunuz, Ulusal İstihbarat Teşkilatı Başkanlığımız yürütüyor ve İbrahim Kalın Bey bu mevzuda çalışmalara öncülük yapıyor. Maksadımız Türkiye’nin birliğini, bütünlüğünü, kardeşliğini dinamitlemeye çalışan terör belasından artık büsbütün kurtulmak ve geleceğe yürümektir. Biz, terörle uğraşta değerli muvaffakiyetler elde ettik. Demokratikleşme konusunda, en ileri adımları attık. Terörün artık büsbütün ortadan kaldırılması ve yeni bir periyodun kapılarının açılması için de Cumhur İttifakı olarak güçlü, kararlı bir irade ortaya koyduk. Artık terör örgütü de çıkmaz yola girdiğini anlamalı ve kendilerine yapılan davetin gereğini yerine getirmelidir. Bu süreçteki en büyük motivasyonumuz evlatlarımıza terörsüz bir Türkiye, terörsüz bir ülke bırakmak. Biz motivasyonumuzu koruyoruz. Sivil siyasetin güçlendiği, huzurun kökleştiği, kaynaklarımızın geleceğe, teknolojiye, kalkınmaya ayrılacağı bir Türkiye için çalışıyoruz. Türkiye’de tefrikaya artık yer olmadığını dost-düşman görecek, milletimizin toplu vuran sinesini hiçbir topun sindiremeyeceğini anlayacaklardır. Daha evvel de söyledim: Terörsüz Türkiye, bir al-ver süreci değil, bir kardeşlik iklimidir. Milletimizin onlarca yıllık hasretidir.

SORU: Sayın Cumhurbaşkanım Suriye’nin kuzeyinde bir konferans düzenlendi. Bu konferansta SDG ve onlara yakın kümeler tabiri caizse federatif bir yapı talebinde bulundular. Bu hususla ilgili değerlendirmeniz nedir?
Suriye’nin toprak bütünlüğü bizim için vazgeçilmezdir. Suriye hükümetinin de birebir hassasiyetle hareket ettiğini biliyoruz. Suriye’deki silahlı grupların Suriye Savunma Bakanlığı çatısı altında toplanması ve Suriye’nin birliğine bütünlüğüne katkı sağlaması epeyce değerli. Federatif yapı konusu ise ham hayalden öteye gitmeyen bir konudur. Suriye gerçekliğinde de yeri yoktur. Suriye’de federal idare hayalleri kurarak, bölgeyi tehdit edecek kararlar değil, bölgenin istikrarına hizmet edecek kararlar almalarını tavsiye ederim. Bölgemizde oldubittilere müsaade etmeyecek, Suriye ve bölgenin kalıcı istikrarını tehdit edecek, tehlikeye sokacak hiçbir teşebbüse müsaade vermeyeceğiz. Suriye’de Şam İdaresi dışında bir otoritenin de, Suriye Ordusu dışında silahlı yapılanmanın da kabul edilmeyeceği, Suriyeli yetkililerce ilan edildi. Çalışmalarını da bu istikamette sürdürüyorlar. Bizim de hudut güvenliği konusunda yaklaşımımız misal. Sonlarımızın çabucak ötesinde bir ve bütün Suriye dışında rastgele bir zorlama yapıya müsaade etmeyiz. Bütün kümelerin bir ve bütün Suriye için çalışması, güçlerini de kuvvetlerini de bu hedef için seferber etmesi en akla yatkın seçenektir. Suriye’de tüm kümelerin temsilini, diyalogunu önceliyoruz. Soğukkanlılıkla, binlerce yıllık devlet müktesebatımızla, sükunetimizi koruyarak barışa hizmet ediyoruz.

SORU: Suriye bağlamında Türkiye’nin İsrail’e yönelik kırmızı çizgileri neler? Suriye topraklarındaki İsrail hücumları için Ankara’nın kıymetlendirilmesi neler? İki ülke güçlerinin karşı karşıya gelebilme riski ne kadar yüksek?
Şu anda Sayın Şara ve ekibiyle gerek Dışişleri Bakanımız, gerek İstihbarat Liderimiz, gerek Savunma Bakanımız, gerekse Güç Bakanımız irtibat halindeler ve bu temaslar sıkı bir biçimde devam ediyor. Bakanlarımız muhataplarıyla da bu gelişmeleri takip ediyorlar. Biz Suriye’nin inşa ve ihyası için birçok adım atılması gereğine inanan bir ülkeyiz. Bizim Suriye’yle 910 kilometre sonumuz var. Bunu hafife almak mümkün değil. Bundan sonraki süreçte de biz, her türlü imkanımızla Suriye’nin yanında olacağımızı daima söyledik, söylüyoruz. Oradaki birtakım olumsuz gelişmeler çok daha dikkatli hareket edilmesi gerektiğini ortaya koyuyor. Bizim yatırımcı firmalarımızın Suriye’de atacağı adımlar, Suriye’nin ayağa kalkmasına yardımcı olacaktır. İnşa ve ihya faaliyetleri kapsamında atılacak adımlar, Suriye’nin kendisine gelmesini sağlayacaktır. Bu hususta Antalya’daki Dördüncü Diplomasi Forumu’nda bunları Sayın Şara’yla da görüşme imkanımız oldu. İnşallah bu adımları atmaya devam edeceğiz. Burada da durmak yok, yola devam. İsrail, bölgemizde çatışmayı, kan ve gözyaşını yaymak için gayret sarf ediyor. Gazze başta olmak üzere Filistin kentlerinde başlayan şiddet ve saldırganlık dalgasını kademe aşama genişletiyor. Lübnan’da döktükleri kan, Lübnan halkına çektirdikleri ortada. Artık ateşi Suriye’ye yaymak, orada da kan dökmek yoluna girdiler. İsrail’in Suriye topraklarına yönelik taarruzları, Suriye’deki yeni idare ile başlayan olumlu iklimi baltalama teşebbüsüdür. İsrail’in yaptığı provokasyondur ve bu kabul edilemez. Komşumuz Suriye’yi yeni bir istikrarsızlık bataklığına sürükleyecek her türlü teşebbüse karşı reaksiyonumuzu çeşitli hallerde gösteririz. Bizim kaygımız bölgemizde daha fazla çatışma değil, daha fazla barış ve huzurdur.

SORU: Suriye’de en büyük risk nedir efendim Türkiye için şu anda?

SORU: Gazze başlığını sormak istiyorum. İnsani yardımlar bir müddettir girmiyor, ilaç girmiyor, açlık aldı başını gidiyor. Bir yandan da birtakım görüşmeler gerçekleşti. Lakin ateşkes planı üzerinde ilerleme yok. Dışişleri Bakanı Hakan Fidan Doha’da Hamas yetkilileriyle görüştü. Sanki ateşkese ne kadar yakınız? Öte yandan Filistin Devlet Başkanı Mahmut Abbas Hamas’a sert sözlerle yüklendi. Hamas’tan da bir karşılık geldi. Siz Gazze’de ve Filistin genelinde sürecin nereye gideceğini öngörüyorsunuz?
Şu anda geldiğimiz noktada İsrail, kalıcı bir ateşkesi bugün prestijiyle benimsemiş durumda değil. Amerika Birleşik Devletleri’nin baskısı olmadan İsrail’in bir kalıcı ateşkes garantisi verme niyeti yok. Rehineleri bırakma karşılığında muhakkak bir müddet ateşkesi kabul eder gözüküyor. Dışişleri Bakanlığımız hem Batılılarla hem Filistinlerle hem de İsrail tarafıyla aralıklı olarak insani yardımlar üzerine görüşmeler yapıyor. Zira evvelce ateşkesle insani yardımlar çok iç içe götürdüğümüz iki bahisti. Fakat artık açlık ve yoksulluk o denli bir noktaya geldi ki, Filistinlilerin çatışmanın dışında sivil kayıpları çok fazla olabilir. Hasebiyle biz bir metot değişikliğine gitmedik lakin ateşkesi vurgularken şu anda yüklü olarak insani yardımlar için koridorun açılmasını öne çıkardık. Taraflar kendi savaşını sürdürseler de sivil nüfusun rehin tutulmaması, bunların temel gereksinimlerden yoksun bırakılmaması kıymetli. Artık milletlerarası topluma bunu söylüyoruz. Evvelden ateşkesle insani yardımları çok ilişkilendiriyorlardı. Artık biz onu biraz ayırdık. Ancak bu durumda bile İsrail ek bir baskı görmediği sürece şu anda bir gevşeme yok.

SORU: Yardımlar konusunda ulaşım var mı, ulaştırabiliyorlar mı?
Belli bir noktaya kadar ulaşım mümkün oldu. Bu orta tekrar ulaşım kesintiye uğramış durumda.

SORU: Rusya 8-10 Mayıs tarihleri ortasında tam ateşkes ilan edeceğini duyurdu. Geçtiğimiz günlerde Trump’la Zelenskiy’nin Vatikan’daki görüşmesinin ardından sormak istiyorum bu soruyu. Rusya-Ukrayna barışında gelinen süreci nasıl yorumluyorsunuz?
Temennimiz odur ki bu ateşkesi biraz daha geliştirelim, genişletelim. İnşallah, bu süreksiz ateşkes, devamında kalıcı barışa bir kapı ortalar. Biz zati en başından beri Rusya ve Ukrayna ortasındaki savaşın adil ve kalıcı bir barışla sona erebileceğini söylüyoruz. Bu mevzuda umudumuzu hiç kaybetmedik. Vakit zaman çatışmaların şiddetlendiği anlarda bile, tarafları bir masa etrafında topladık ve barış için müzakereyi önerdik. Böylesi vakitler provokasyonlara ve müdahalelere açıktır. Bu nedenle süreci zehirlemek isteyenlere fırsat vermeden, Rusya da Ukrayna da samimi bir halde barışı dillendirmeli ve artık bu savaş bitmelidir. Bu savaş, yalnızca iki ülke için değil, global güvenlik açısından da hayli değerli. Zira bu savaş herkese kaybettirmiştir. En çok da Rusya ve Ukrayna kaybetmiştir. Adil bir barışın ise asla kaybedeni olmaz. Barış sürecinin uzun vadede başarılı olabilmesi için her iki tarafın karşılıklı inanç oluşturması değerli. Türkiye olarak barışa katkı sağlamaya ve takviye vermeye devam edeceğiz.

SORU: Sayın Cumhurbaşkanımız bu masada konuşulan bilhassa dış siyaset ile ilgili her sorun aslında sizin Amerikan Lideri Sayın Trump’la yapacağınız görüşmede büyük ölçüde gündeme gelecek başlıklar aslında. Yüz yüze görüşmeye ait bir tarih aşikâr oldu mu sanki? Trump’ın Mayıs ayı içinde 3 Körfez ülkesini ziyaret edeceği ve sonra buna Türkiye’yi de ekleyeceğine dair argümanlar konuşulmuştu. Bunu sormak istiyorum. Ayrıyeten Sayın Trump’ın göreve geldikten sonra sizin şahsınız ve Türkiye ile ilgili kullandığı olumlu sözler ışığında Türk-Amerikan bağlantılarının gelişimi, fırsatlar, riskler neler?
Sayın Trump ile birinci fırsatta yüz yüze görüşmemizi yapacağız. Telefon görüşmemiz epeyce samimiydi, verimliydi ve dostaneydi. İki ülke alakaları esaslı ve derindir. Konuşacağımız çok mevzu, atacağımız çok adım var. Bu nedenle, Türkiye ile ABD bağlantılarının seyrine istikamet verecek görüşmemiz için, bakanlıklarımız çalışmalarını sürdürüyor. Bunun zamanlaması da o çalışmalar kapsamında ele alınıyor. Sayın Trump ile zaman vakit telefon diplomasisi halinde temaslarımız oluyor. Dostum Trump’la yeni devirde ikili münasebetlerimize çok farklı bir ivme kazandıracağımıza inanıyorum. Kendisinin Rusya-Ukrayna başta olmak üzere barış vizyonunu da destekliyoruz. Türkiye’nin hassasiyetlerini gözeten tutumunu memnuniyetle karşılıyoruz. Suriye konusunda da iki başkan olarak birbirimizi anladığımızı görüyoruz. Farklı düşündüğümüz alanlarda da makul bir tabanda uzlaşma arayışlarımız da elbette ki sürecektir. Farklı çevrelerce risk olarak görünen mevzuları da diyalogla, diplomasiyle aşabileceğimize inanan iki önderiz.

SORU: Sayın Cumhurbaşkanım, geçtiğimiz günlerde Avrupa Birliği ile bir mutabakat imzalandı ve Kıbrıs tekrar gündeme geldi. Türk Devletleri Teşkilatıyla Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti noktasında gelinen süreci nasıl değerlendiriyorsunuz? Bir de önümüzdeki günlerde Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde olacaksınız. Bu ziyaretinizin bu noktada farklı bir kıymet arz ettiğini söyleyebilir miyiz efendim?
Bu hafta sonu TEKNOFEST takımı Kıbrıs’a gidiyor ve Kıbrıs’ta TEKNOFEST çalışmalarını yapacaklar. Nasip olursa biz de Cumartesi günü Kuzey Kıbrıs’ta olacağız. Kuzey Kıbrıs’ta biliyorsunuz süper bir Parlamento binası ve Cumhurbaşkanlığı binası yaptık. Her ikisi de gıpta edilecek eserler. Bir taraftan da yargı binalarının başlatılmasıyla ilgili adımı atıyoruz. Millet bahçeleriyle, donatılarıyla hakikaten mükemmel bir eser orada meydana getirdik ve Cumartesi orada olacağız. Biz Kıbrıs adasında iki devletli tahlille tarihi problemleri geride bırakabileceğimizi düşünüyor, çalışmalarımızı bu istikamette ilerletiyoruz. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin tanınması için çabalarımızı de artırarak sürdüreceğiz. Türkiye olarak asla KKTC’yi yalnız ve kimsesiz bırakmayız. Kıbrıs Türkü’nün hak ve menfaatlerini her platformda savunmak, Türkiye Cumhuriyeti olarak tarihi ve insani manada sorumluluğumuz. Bu sorumluluğumuzun gereğini yerine getirme konusunda da son derece kararlıyız. Türk Dünyasının da kardeşlerinin yanına olmaya devam edeceğini düşünüyoruz.

SORU: İmamoğlu davasında bir manzara var. 3-5 gündür Türkiye’nin tartıştığı bir manzara bu. Bir otel girişinde iki bavul taşınıyor ve kameralar bantlanıyor. Bavulların içinde de sinyal kesici jammer olduğu söyleniyor. Bu olağan tuhaf karşılandı. Beşerler bunun ne olduğunu sorduğunda Cumhuriyet Halk Partisi Genel Lideri Özgür Özel de bunun çok doğal bir şey olduğunu, kendisinin gittiği her toplantıda güvenlik kameralarının otellerde falan bantlandığını, bakanların, hatta sizin gittiğiniz toplantılarda, salonlarda bantla güvenlik kameralarının kapatıldığını söylediler. Bütün devlet yetkililerinin toplantılarında jammer kullanıldığını, sinyal kesici kullanıldığını münasebetiyle İstanbul’un belediye liderinin da hem bantlama yapmasının, hem de jammer kullanmasının çok doğal olduğunu söyledi. Sizin bazen gidiyorsunuz salon toplantılarına bantlama yaptırıyor musunuz? Bavullarla jammer taşıyor musunuz, taşıtıyor musunuz? Bakanlarımız bantlama yapıyor mu, yaptırıyor mu? Jammer taşıyorlar mı?
Bunun karşılığını İçişleri Bakanımız aslında en hoş biçimde verdi ve bu tıp bir uygulamanın olmadığını, olamayacağını bildirdi. Lakin ana muhalefetin başındaki zat, inanın sorsanız “jammer nerede, ne işe fayda?” bunu bile bilmez. Benim kendi çalışma ofisimde, kendi odamda hangi aletler var, bunun hesabını herhalde Özgür Özel’e verecek değilim. Kalkıp da kameraları bantlamak, onlarla uğraşmak, bu cins davranışlar bizim kitabımızda yazmaz. O denli bir uygulama bizde yok, buna gerek de yok. Zira bu cins yolsuzluğa biz tevessül etmeyiz. Orada valizlerle ne taşınmış? Bu benim işim mi? O valizlerle kim ne getirdi, ne götürdü onun hesabını onlar versin. Ancak bunu yapmıyorlar, yapamıyorlar. Paniklemiş vaziyetteler. Bu süreçte tüm argümanlar yargıya intikal etmiş durumdadır. Hatırlarsınız, evvelden gazeteler, ayıplı iş yapanların fotoğraflarını yayımlar, gözlerine de bant çekerlerdi. Ayıplı siyasetin odağı CHP, millete bantların ardına yeniden neyi sakladıklarını, hangi şaibeli işlere giriştiklerini izah etmek zorundadır. Ayrıyeten mevzunun güvenlik derdi olmadığı, güvenlik güçlerimizin açıklamalarıyla açık bir biçimde ortaya çıkmıştır.

SORU: CHP Genel Başkanı Özgür Özel, İBB’deki yolsuzluk savlarını perdelemek ve manipüle etmek için ne yazık ki, yasa dışı örgütlerle bile iş birliği yapmaktan, ticaret kanununu ihlal başta olmak üzere yasal manada cürüm sayılabilecek fiillere teşebbüsten imtina etmiyor. İç güvenliği, hatta ulusal güvenliği tehdit eden bu tehlikeli gidişi, nasıl değerlendiriyorsunuz?
Bizim bu noktada rastgele bir külfetimiz olmadığı için rahatız, lakin ana muhalefetin başındaki zatın bu mevzuda kederi çok. Mevcut CHP idaresi, siyaseti enfekte etmektedir. Sokakları karıştırarak, insanları birbirlerine düşürerek, gündem değiştirme telaşları açıkça görülmektedir. Bunlar, kendilerini kurtarmak için ülkeyi ateşe vermekten çekinmeyecek kadar izanı kaybetmişler. Düşünün, bir siyasi parti, -ki ana muhalefet partisinden kelam ediyoruz- yolsuzluk savlarını örtbas etmek için illegal örgütlerle iş birliği yapıyor, Ticaret Kanununu ihlal ediyor ve dahası ulusal güvenliği tehdit edecek bir noktaya geliyor! Batı’ya ve Batılı medya kuruluşlarına yalvarıyor. Türkiye’nin iktisadını, şirketlerini, yargı mensuplarını tehdit edecek kadar ileri gidiyor. Bunları, milletimizin ferasetine havale ediyorum.

SORU: Efendim geçtiğimiz hafta meydana gelen 6.2’lik deprem… Beraberinde kentsel dönüşüm tartışmalarını tekrar masaya getirdi. Kentsel dönüşüm İstanbul’un, olmazsa olmazı, kurtuluşun en kıymetli kapısı. İstanbul’da AFAD’a şahsen gelerek zelzeleyle ilgili kriz sürecini yönettiniz İstanbul’a olan sevdanızı biliyoruz. Efendim 2019’dan bu vakte bakıldığında İstanbul’da kentsel dönüşüm için yapılanları ve yapılmayanları nasıl değerlendiriyorsunuz?